فیلتر اینترنت یا فیلترینگ، عبارت است از محدود کردن دسترسی کاربران اینترنت به وب‌گاه‌ها و خدمات اینترنتی که از دیدگاه متولیان فرهنگی و سیاسی هر کشور برای مصرف عموم مناسب نیست، اعمال فیلتر به وسیله ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی انجام می‌شود ولی تعیین سطح، مصادیق و سیاست‌های فیلترینگ با حکومت‌هاست.[۱]

کشورهای بلاروس، میانمار، چین، کوبا، مصر، ایران، کره شمالی، عربستان، سوریه، تونس، ترکمنستان، ازبکستان، و ویتنام [۲][پیوند مرده] از بزرگ‌ترین فیلتر کنندگان اینترنت در جهان هستند.

مبانی فیلترینگ در اینترنت

1. کامپیوتر یک صفحه وب را درخواست می‌کند.
2. این درخواست در ابتدا به ISP و از آنجا به شبکهٔ محلی فرستاده می‌شود.
3. قبل از این که درخواست از شبکه محلی به سروری که صفحه مورد نظر بر روی آن قرار گرفته‌است ارسال شود توسط سیستم فیلتر کننده بررسی می‌گردد.
4. سیستم فیلتر کننده کلیه درخواست‌ها را با لیستی که در بانک اطلاعاتی دارد مقایسه می‌کند که اصطلاحا به آن لیست سیاه می‌گویند. این لیست از سه جزء تشکیل شده‌است:

* آدرس دامین (Domain Address)،
* آدرس IP ( IP Address)،
* کلمات کلیدی (Keywords)

اگر هیچ یک از کلمات و آدرس‌های موجود در لیست سیاه در درخواست شما وجود نداشته باشد، این درخواست تمیز (clean) در نظر گرفته می‌شود. در غیر این صورت، درخواست آلوده (Dirty) تشخیص داده شده و بلوک می‌شود.

انواع فیلترینگ

فیلترینگ ازطریق DNS

سرویس DNS نام هر Domain را به IP آدرس متناظرش ترجمه می‌کند.آدرس سروری که سرویس DNS را ارائه می‌دهد، به طور اتوماتیک و در هنگام برقراری اتصال به اینترنت از طریق ISPدر اختیار کامپیوتر شما گذاشته می‌شود. اگر این سرور DNS، سانسور کننده باشد کلیه درخواست‌ها برای سایت‌های غیرمجاز را بی پاسخ می‌گذارد.

فیلترینگ به وسیلهٔ پروکسی

در این روش ISP دسترسی مستقیم به اینترنت را محدود کرده و شما را ملزم به استفاده از پروکسی می‌کند.باید در تنظیمات مرورگر، آدرس پروکسی سروری را که ISP داده را وارد کنید. کلیهٔ درخواست‌ها به پروکسی فرستاده می‌شود و در صورت مجاز بودن درخواست، پروکسی آن را از اینترنت گرفته و برایتان ارسال می‌کند.

فیلتر کردن به کمک مسیریاب ها

در قسمت انتهایی شبکه (Gateway)، مسیر یاب طوری تنظیم می‌شود که ترافیک خروجی شبکه را به سمت یک سیستم فیلتر کننده منحرف کند.کلیهٔ درخواست‌ها از این سیستم عبور داده می‌شوند و در صورت وجود سایت‌های غیر مجاز، جریان اطلاعات بلوک می‌شود.

فیلترینگ به کمک سانسورافزارها

این نرم افزارها بیشتر در منزل (برای کنترل والدین بر فرزندان)، مدارس و دانشگاهها استفاده می‌شوند. مانند : Net Nanny، Cyber sitter، Cyber portal

فیلترینگ به کمک مسدود کردن پورتها

پورتها مانند درهایی هستند که سرور از طریق آنها سرویسهایش را ارائه میدهد.اگر پورتی بلوک شود تمام سرویسهایی که از طریق آن پورت ارائه می‌گردد، غیر قابل دسترس می‌باشد. بیشتر پورتهای ۸۰، ۳۱۲۸، ۸۰۸۰ مسدود می‌شوند، زیرا پورت‌های متداول برای پروکسیها هستند.

لیست سیاه و لیست سفید

لیست سیاه : شامل آدرس مجموعه سایت‌هایی است که دسترسی به آن‌ها مجاز نمی‌باشد. گاهی هم از کلمات کلیدی استفاده می‌شود به طوری که اگر در سایت مورد درخواست این کلمات وجود داشته باشد، بلوک می‌شود.
لیست سفید : شامل آدرس مجموعه سایت‌هایی است که دسترسی به آنها مجاز می‌باشد. در سازمان‌هایی استفاده می‌شود که می‌خواهند کارمندانشان فقط به تعداد معدودی سایت دسترسی داشته باشند.

فیلترینگ معکوس

این نوع فیلترینگ در مقصد انجام می‌شود. سرور شرکت ارائه دهندهٔ خدمات، قبل از ارائهٔ هر گونه سرویسی، ابتدا IP مشتری را چک می‌کند و در صورتی که متعلق به یک کشور تحریم شده باشد، از ارائهٔ سرویس سرباز می‌زند.

علل، مزایا و معایب فیلترینگ

دسترسی بی حد و حصر به اطلاعات از طریق اینترنت انتقادات شدیدی را به همراه آورد. از دو گروه اصلی منتقدین یکی بودند که به محتوای غیر اخلاقی اینترنت اعتراض داشتند و دیگری حکومت‌هایی که تاب سخن مخالفان را نمی‌آوردند.

برخی از مزایای فیلترینگ را چنین برشمرده‌اند:

1. مانع افزایش سریع فسادهای اخلاقی
2. کاهش سستی ایمان در جامعه
3. مانع کلاهبرداری‌های کلان اینترنتی
4. مانع گسترش اطلاعات غلط و نادرست
5. مانع زیر سوال رفتن شخصیت اشخاص
6. جلوگیری از ضربه‌های اقتصادی به سازمان‌ها و نهادها

معایب فیلترینگ را چنین برشمرده‌اند:

1. باعث کندی سرعت اینترنت و اتلاف وقت کاربران وقشر تحصیلکرده می‌شود.
2. باعث تضعیف حوزهٔ فناوری اطلاعات و کاربردهای آن در بخش تجارت می‌شود.
3. باعث بی جهت فیلتر شدن بسیاری از سایت‌های علمی (مخصوصا پزشکی) می‌شود.
4. باعث از بین رفتن حرمت قانون و قبح قانون شکنی می‌شود.
5. باعث کاهش ارتباطات مفید در سطح جهانی می‌شود.
6. باعث صرف وقت و هزینه‌های بسیار زیاد می‌شود.
7. سبب استفادهی سود جویان برای کاهش امنیت اطلاعات می‌شود.
8. گاهی از انتشار بعضی خبرهای واقعی و لازم برای جامعه جلوگیری می‌کند.

در کشورهای مختلف

در ایران

به گزارش نهادهای بین المللی ایران یکی از اعمال کنندگان شدید فیلترینگ در جهان است. یکی از مشاوران قوه قضائیه ایران تعداد سایت‌های فیلتر شده تا تاریخ آبان ۸۷ را پنج میلیون سایت برشمرد.[۳]

در چین

سرفصل‏‌های مهم سایت ‏های فیلتر شده عبارتند از:
مخالفان دموکراسی، آموزش(مانند سایت کانال آموزش آمریکا)، اخبارهای خارجی(مثل BBC و CNN )، سایت‏‌های دولتی(قوای قضائیهی آمریکا و انگلیس واسرائیل)، سرگرمی(۴۵۱ سایت از سایت‏‌هایی که در دسته‏بندی‏ های«یاهو» قرار دارند)، مذهبی(۱۷۶۳ سایت شامل سایت‏‌های الحادی، مسیحی، یهودی ومذاهب دیگر)

آمریکا

به معنایی که ما می‌‏شناسیم فیلترگذاری وجود ندارد. اما چنان چه یک سایت متعلق به قشر و صنف خاصی باشد، اجازه دسترسی همگان را به او نمی‌‏دهند.کسی که به چنین سایتی وارد می‌‏شود، می‌‏داند که اگر بر خلاف این قانون عمل کند، به عنوان مجرم شناخته خواهد شد.[نیازمند منبع]

عربستان

علاوه بر مسائل اخلاقی، موضوع ‏هایی چون: مذهب، پزشکی، جوک‏‌ها، فیلم و موسیقی و سایت‌هایی که مشتمل برمطالبی دربارهٔ مواد مخدر، ساختن بمب، مشروبات الکلی، قمار، توهین به دین اسلام و یا در تضاد باقوانین عربستان باشند، فیلتر می‌شوند.[نیازمند منبع]

ازبکستان

اغلب سایتهای طرفداران آزادی رسانه‌ها و معترضان به عدم رعایت حقوق بشر فیلتر می‌ شود.[نیازمند منبع]

کره جنوبی

بیشترین حساسیت روی مسائل همسایهٔ شمالی این کشور (کره شمالی) است.[نیازمند منبع]

کشورهای اروپایی

فیلترینگ بیشتر بر روی مسائلی مانند مسائل اخلاقی، نژادپرستی و مسائل تروریستی اعمال می‌شود.